ΑΙΤΙΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΤΥΧΑΙΟ

Οι μεταβολές στον φυσικό ή τεχνητό μας κόσμο μπορούν να καταταγούν σε δύο κατηγορίες από την άποψη της σχέσης αιτίου και αποτελέσματος.

Υπάρχουν αυτές που υπακούν αυτή τη σχέση και ονομάζονται αιτιοκρατικές και αυτές που δεν υπακούν σε καμία σχέση, είναι ανεξήγητες, ατιθάσευτες και καλούνται τυχαίες.

Αιτιοκρατία αποκαλούμε την όλη συσχέτιση και διεργασία που επιτελείται από την στιγμή που γεννιέται το αίτιο που προκάλεσε την μεταβολή και μέχρις ότου διαμορφωθεί το αναπόφευκτο αποτέλεσμα.
Στις αιτιοκρατικές μεταβολές κατατάσσουμε όσες προκαλούνται από γνωστές επιδράσεις ή αιτίες που μπορούν να προβλεφθούν ποιοτικά και ποσοτικά.

Η αιτιοκρατία κλείνει μέσα της τον καθορισμό της κατεύθυνσης προς την οποία θα εξελιχθεί αυτή η μεταβολή, αλλά και της ποιότητας, της ποσότητας και κάθε συγκεκριμένου χαρακτηριστικού της. Η κατεύθυνση αυτή είναι η αναγκαία, με βάση τη σχέση αιτίου – αποτελέσματος, για αυτό καλείτε και αναγκαιότητα.

Πέρα όμως από τις αναγκαίες μεταβολές, έχουμε και τις τυχαίες. Εκείνες που ο άνθρωπος δεν μπορεί να ελέγξει ή να ερμηνεύσει. Που οφείλονται ίσως σε ατέλεια των γνώσεων ή των αισθήσεων μας, σε τεχνολογική ή επιστημονική ανεπάρκεια ή ακόμα σε άγνωστες επιδράσεις στο φαινόμενο που εξετάζουμε, από αιτίες που είναι πολύπλοκες και μέχρι τώρα τουλάχιστον ανεξιχνίαστες.

Τέτοιες επαναλήψεις είναι τα λεγόμενα πειράματα τύχης. Η επανάληψη τους, ακόμα και αν γίνεται κάτω από τις ίδιες συνθήκες, δεν μας οδηγεί πάντα στο ίδιο αποτέλεσμα. Η όλη διεργασία που καθοδηγεί ένα τέτοιο πείραμα δεν είναι η αναγκαιότητα αλλά η τυχαιότητα.

Στην αναγκαιότητα έχουμε ένα αίτιο με ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα. Στην τυχαιότητα έχουμε ένα αίτιο με πολλά, διαφορετικά για κάθε επανάληψη, δυνατά αποτελέσματα.