Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ

Μια χρηματιστηριακή αγορά αποτελείται από το σύνολο των επενδυτών. Ο κάθε ένας με διαφορετικό επίπεδο γνώσεων, διαφορετικό χρονικό ορίζοντα, διαφορετικό ποσό κεφαλαίου και διαφορετικούς στόχους.

Για αυτό πολλές φορές οι αγορές εμφανίζουν τόσο ανθρώπινη συμπεριφορά. Μπερδεύονται, ξεσπάνε, στεναχωριούνται, χαίρονται. Υπάρχουν ημέρες που μοιάζουν νευριασμένες, όταν έχουμε έντονες διακυμάνσεις. Άλλες μοιάζουν να βαριούνται, όταν κυριαρχεί ένα υποτονικό κλίμα.
Μπορούμε να βρούμε μερικές πολύ ενδιαφέρουσες αναλογίες μεταξύ των ανθρώπων και των αγορών.

Τα ψυχολογικά αίτια που κινούν τις χρηματιστηριακές αγορές ισχύουν ακόμα και στους επαγγελματίες, που θεωρητικά κινούνται με βάση την ψυχρή επεξεργασία των οικονομικών δεδομένων, καθώς συχνά οι κινήσεις τους είναι αποτέλεσμα της ψυχολογικής κατάστασης που βρίσκονται.

Άλλωστε, δεν υπάρχει σαφής διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στους επαγγελματίες και στους ερασιτέχνες επενδυτές. Από την μια οι πρώτοι καθημερινά συμβουλεύουν τους δεύτερους και από την άλλη οι επαγγελματίες δεν είναι απρόσβλητοι στις επιρροές της λαϊκής επενδυτικής κουλτούρας.

Δύο βασικοί παράγοντες που επηρεάζουν την σκέψη ενός ανθρώπου, κατά συνέπεια ενός επενδυτή, είναι η άποψη της πλειοψηφίας και η άποψη της αυθεντίας.

Τα άτομα είναι έτοιμοι να πιστέψουν την άποψη της πλειοψηφίας ακόμα και αν έρχεται σε αντίθεση με την κρίση τους γεγονότα. Όχι τόσο γιατί φοβούνται να εκφράσουν μια αντίθετη άποψη, αλλά κυρίως επειδή νομίζουν πως δεν μπορούν όλοι οι άλλοι να κάνουν λάθος.

Η επιρροή της αυθεντίας λειτουργεί με παρόμοιο τρόπο. Έχουμε μάθει πως όταν οι ειδικοί λένε πως κάτι είναι σωστό, συνήθως είναι έτσι, ακόμα και αν δεν δίνει αυτή την εντύπωση.

Ένας τρίτος παράγοντας είναι η εμπειρία που έχουμε αποκτήσει βλέποντας για πολλά χρόνια τις πτώσεις της χρηματιστηριακής αγοράς να αντιστρέφονται με συνέπεια, έχει ένα ψυχολογικό αντίκτυπο στον τρόπο σκέψης μας.
Αυτό οφείλεται στην τάση των ανθρώπων να εμπιστεύονται την ασφάλεια των αιώνιων αληθειών. (π.χ. μακροχρόνια βγαίνεις πάντα κερδισμένος από μια χρηματιστηριακή επένδυση).

Ο λόγος είναι ότι τα άτομα τείνουν να εκφέρουν κρίσεις σε αβέβαιες καταστάσεις αναζητώντας οικεία σχήματα, υποθέτοντας ότι τα μελλοντικά θα μοιάζουν στα παλαιότερα.
Δηλαδή γίνεται αμέσως φανερό ότι δεν υπολογίζουν αρκετά τους λόγους ύπαρξης του σχήματος ή τις πιθανότητες επανάληψης του.
Σύμφωνα με μια θεμελιώδη ψυχολογική αρχή, την αρχή του συντηρητισμού, οι άνθρωποι αργούν να αλλάξουν τις απόψεις τους. Για αυτό τον λόγο χρειάζεται λίγος καιρός, προτού οι επενδυτές αρχίσουν να συμπεραίνουν ότι μια τάση θα συνεχιστεί ή θα αναστραφεί.

Ένα χαρακτηριστικό της ανθρώπινης κοινωνίας, είναι ότι τα άτομα που επικοινωνούν τακτικά μεταξύ τους παρουσιάζουν πολλά κοινά στοιχεία στον τρόπο σκέψης τους. Σε οποιοδήποτε χώρο και χρόνο, υπάρχει ένα πνεύμα των καιρών.

Αν οι επενδυτές ήταν αληθινά ανεξάρτητοι ο ένας από τον άλλο, οποιαδήποτε μεμονωμένη σκέψη θα είχε την τάση να μετριάζεται και δεν θα είχε καμιά επίδραση στις τιμές. Αν όμως μια σκέψη είναι στην πραγματικότητα κοινή σε ένα μεγάλο αριθμό ανθρώπων, τότε αυτή η σκέψη μπορεί πράγματι να είναι η αιτία της έκρηξης ή της κατάρρευσης ενός χρηματιστηρίου.

Το αποτέλεσμα της επίδρασης της ψυχολογίας στην αγορά, είναι ότι οι τιμές κινούνται προς μια κατεύθυνση και αντιστρέφονται, δημιουργώντας αναγνωρίσιμους σχηματισμούς.
Οι σχηματισμοί αυτοί είναι επαναλαμβανόμενοι όσο αφορά την μορφή, όχι απαραίτητα στο εύρος ή την χρονική διάρκεια τους.

Το κλειδί στην ερμηνεία της κίνησης των τιμών, αλλά και της πρόβλεψη τους, είναι η ανακάλυψη του μηχανισμού ανατροφοδότησης της κίνησης, μια που σε μεγάλο βαθμό η ανθρώπινη συμπεριφορά παραμένει διαχρονικά η ίδια.

Ένα απλό παράδειγμα, που συναντούμε συνέχεια σε όλους τους λαούς, είναι οι κυκλικές διακυμάνσεις της οικονομίας.

Η ερμηνεία του φαινόμενου είναι απλή. Έχει να κάνει με την αδυναμία της πλειοψηφίας των ανθρώπων να διατηρήσουν τον ρυθμό της σκληρής δουλειάς, όταν έχουν κερδίσει την δυνατότητα μιας πιο άνετης ζωής. Η προσπάθεια χαλαρώνει, περισσότερα εισοδήματα δαπανώνται σε πολυτέλειες και λιγότερα σε παραγωγικές δραστηριότητες κ.τ.λ.

Αυτό το χαρακτηριστικό της ανθρώπινης νοοτροπίας το συναντάμε σε όλη την διάρκεια της παγκόσμιας ιστορίας. Είναι ταυτόσημο με την ανθρώπινη φύση.

Σαν συμπέρασμα μπορούμε να πούμε, ότι ο φαινομενικά τυχαίος χαρακτήρας της χρηματιστηριακής αγοράς, η τάση να προκαλεί κινήσεις, πολλές φορές απότομες, χωρίς προφανή λόγο, ίσως τελικά να μην είναι τόσο ανεξήγητος.
Και αυτό γιατί οι αγορές κινούνται από ψυχολογικούς παράγοντες περισσότερο παρά από οικονομικά δεδομένα και μεταβολές.