ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Η Λειτουργία Των Αγορών
Τα αίτια της διαμόρφωσης των τιμών…………………………….. 2
Η θεωρία των επαρκών αγορών …………………………………...3
Η επίδραση της ψυχολογίας…………… …………………………..4
Η αυτοπεποίθηση των επενδυτών………………… ………………6
Το μοντέλο για την εξάπλωση των ιδεών………………………… 7
Η χειραγώγησης της αγοράς…………………………………… …..8
Η Ερμηνεία των Μεταβολών
Αιτιοκρατία και Τυχαίο…..… ……………………………… . … 9
Εντροπία………………………………………………………… … 10
Εξαναγκασμένη Τυχαιότητα…………………………………… …...11
Πληροφορική της Τυχαιότητας……………………………… ……. 12
Χρηματιστηριακές τιμές ως χαοτικές χρονοσειρές … … 13
Τα Fractals …………………………………………………… … 14
Ο Παράξενος ελκυστής……………………………………… … 15
Μοντέλα Πρόβλεψης
Η τεχνική ανάλυση
Πολέμιοι της δυνατότητας προβλέψεων……………………… …….17
Απαιτήσεις για την αποδοχή ενός συστήματος……… …… ….18
Χαρακτηριστικά των εξισώσεων………………………………… ….19
Επισημάνσεις………………………………………………… ……… 20
Γενικοί κανόνες ……………….………………………………… ……21
ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΤΩΝ ΤΙΜΩΝ
Τα αίτια της δημιουργίας των τιμών την χρηματιστηριακή αγορά, δεν είναι απλά. Σε αυτό συμβάλουν διάφοροι παράγοντες, από τους οποίους κανένας δεν είναι από μόνος του αρκετά σημαντικός.
Από κάποια αφορμή, η οποία δεν είναι αναγκαστικά κάποια σπουδαία οικονομική είδηση ώστε να μπορούμε να την ανιχνεύσουμε, οι τιμές των μετοχών αυξάνονται.
Η αρχική άνοδος οδηγεί σε μεγαλύτερες αυξήσεις των τιμών, καθώς οι επιπτώσεις των αρχικών αυξήσεων ανατροφοδοτούν ακόμα υψηλότερες τιμές μέσα από την μεγαλύτερη ζήτηση.
Αυτή προέρχεται κυρίως λόγω του ενθουσιασμού των επενδυτών. Βλέποντας πως κερδίζουν, αποκτούν αυτοπεποίθηση και τοποθετούν περισσότερα χρήματα. Επίσης, συνεπαρμένοι από την επιτυχία το εκμυστηρεύονται στο φιλικό τους περιβάλλον, με αποτέλεσμα να παρασυρθούν κάποιοι και να τοποθετηθούν και αυτοί, γοητευμένοι με την επενδυτική ιδέα.
Αυτός ο δεύτερος γύρος αυξήσεων ανατροφοδοτεί ένα τρίτο γύρο, αυτός με την σειρά του ένα τέταρτο και ούτω καθεξής.
Έτσι ενισχύεται ο αρχικός αντίκτυπος των παραγόντων της ανόδου οδηγώντας σε άνοδο των τιμών πολύ μεγαλύτερη από εκείνη που θα μπορούσαν να προκαλέσουν οι παράγοντες για τους οποίους αυξήθηκαν.
Με άλλα λόγια, η άνοδος των τιμών δεν έχει σαν αιτία μια ξαφνική εμφάνιση ειδήσεων, αλλά τον μηχανισμό ανατροφοδότησης των αυξήσεων, ο οποίος καθοδηγείται από διάφορους παράγοντες επίσπευσης.
Οι τιμές δεν αντικατοπτρίζουν αφηρημένα παρελθόντα και τωρινό χρόνο. Οι τιμές αντικατοπτρίζουν την ιδέα που έχουν όλοι όσοι συμμετέχουν στην αγορά, για το τι θα γίνει στο μέλλον. Ότι γνωρίζουν για το μέλλον, ότι προϋποθέτουν, ελπίζουν και φοβόνται για αυτό, υπάρχει στις τωρινές τιμές και τις πρόσφατες διακυμάνσεις. Οι ίδιες οι διακυμάνσεις δημιουργούν ψυχολογία, και η ψυχολογία δημιουργεί τις επόμενες τιμές.
Η άνοδος συνεχίζεται μέχρις το σημείο εκείνο, που σε ένα ικανό αριθμό επενδυτών υπερισχύσει ο φόβος, έναντι στην ελπίδα για ακόμα υψηλότερα επίπεδα τιμών.
Η ανάσχεση της ανατιμητικής πορείας των τιμών πραγματοποιείται επειδή οι αυξήσεις κυοφορούν την ίδια τους την καταστροφή.
Δημιουργούν δηλαδή το κατάλληλο περιβάλλον, έτσι ώστε μόλις έρθουν σε επαφή με συγκεκριμένα αίτια, λαμβάνει χώρα νομοτελειακά, η απαρχή του αντίστροφου φαινόμενου, της πτώσης.
Τα αίτια της δημιουργίας των τιμών την χρηματιστηριακή αγορά, δεν είναι απλά. Σε αυτό συμβάλουν διάφοροι παράγοντες, από τους οποίους κανένας δεν είναι από μόνος του αρκετά σημαντικός.
Από κάποια αφορμή, η οποία δεν είναι αναγκαστικά κάποια σπουδαία οικονομική είδηση ώστε να μπορούμε να την ανιχνεύσουμε, οι τιμές των μετοχών αυξάνονται.
Η αρχική άνοδος οδηγεί σε μεγαλύτερες αυξήσεις των τιμών, καθώς οι επιπτώσεις των αρχικών αυξήσεων ανατροφοδοτούν ακόμα υψηλότερες τιμές μέσα από την μεγαλύτερη ζήτηση.
Αυτή προέρχεται κυρίως λόγω του ενθουσιασμού των επενδυτών. Βλέποντας πως κερδίζουν, αποκτούν αυτοπεποίθηση και τοποθετούν περισσότερα χρήματα. Επίσης, συνεπαρμένοι από την επιτυχία το εκμυστηρεύονται στο φιλικό τους περιβάλλον, με αποτέλεσμα να παρασυρθούν κάποιοι και να τοποθετηθούν και αυτοί, γοητευμένοι με την επενδυτική ιδέα.
Αυτός ο δεύτερος γύρος αυξήσεων ανατροφοδοτεί ένα τρίτο γύρο, αυτός με την σειρά του ένα τέταρτο και ούτω καθεξής.
Έτσι ενισχύεται ο αρχικός αντίκτυπος των παραγόντων της ανόδου οδηγώντας σε άνοδο των τιμών πολύ μεγαλύτερη από εκείνη που θα μπορούσαν να προκαλέσουν οι παράγοντες για τους οποίους αυξήθηκαν.
Με άλλα λόγια, η άνοδος των τιμών δεν έχει σαν αιτία μια ξαφνική εμφάνιση ειδήσεων, αλλά τον μηχανισμό ανατροφοδότησης των αυξήσεων, ο οποίος καθοδηγείται από διάφορους παράγοντες επίσπευσης.
Οι τιμές δεν αντικατοπτρίζουν αφηρημένα παρελθόντα και τωρινό χρόνο. Οι τιμές αντικατοπτρίζουν την ιδέα που έχουν όλοι όσοι συμμετέχουν στην αγορά, για το τι θα γίνει στο μέλλον. Ότι γνωρίζουν για το μέλλον, ότι προϋποθέτουν, ελπίζουν και φοβόνται για αυτό, υπάρχει στις τωρινές τιμές και τις πρόσφατες διακυμάνσεις. Οι ίδιες οι διακυμάνσεις δημιουργούν ψυχολογία, και η ψυχολογία δημιουργεί τις επόμενες τιμές.
Η άνοδος συνεχίζεται μέχρις το σημείο εκείνο, που σε ένα ικανό αριθμό επενδυτών υπερισχύσει ο φόβος, έναντι στην ελπίδα για ακόμα υψηλότερα επίπεδα τιμών.
Η ανάσχεση της ανατιμητικής πορείας των τιμών πραγματοποιείται επειδή οι αυξήσεις κυοφορούν την ίδια τους την καταστροφή.
Δημιουργούν δηλαδή το κατάλληλο περιβάλλον, έτσι ώστε μόλις έρθουν σε επαφή με συγκεκριμένα αίτια, λαμβάνει χώρα νομοτελειακά, η απαρχή του αντίστροφου φαινόμενου, της πτώσης.
Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΕΠΑΡΚΩΝ ΑΓΟΡΩΝ
Η θεωρία των επαρκών αγορών υποστηρίζει ότι όλες οι τιμές αντανακλούν επακριβώς όλες τις πληροφορίες που είναι διαθέσιμες στο κοινό.
Με άλλα λόγια, οι τιμές των χρηματοοικονομικών προϊόντων είναι πάντα σωστές, με βάση το τι είναι γνωστό, ανά πάσα στιγμή.
Αν παρεκκλίνουν οι τιμές από την πραγματική τους αξία αναλαμβάνει δράση το «έξυπνο χρήμα». Αγοράζει υποτιμημένες μετοχές, τείνοντας έτσι να ανεβάσει την τιμή τους. Αντίθετα, πουλάει τις υπερτιμημένες, ωθώντας τις έτσι σε μείωση της αξίας τους, μέχρι να φτάσουν στο αποδεκτό επίπεδο τιμών.
Επιπλέον, με την δραστηριότητα τους αυτή, γίνονται όλο και πιο πλούσιοι, άρα και πιο ισχυροί στο να επιβάλουν την επιρροή τους. Δηλαδή μπορούν να εξαλείψουν όλο και πιο εύκολα τις αποκλίσεις μεταξύ πραγματικής αξίας και εσφαλμένων τιμών.
Το μειονέκτημα στην πιο πάνω θεωρία, είναι πως στην πράξη η αγορά μπορεί να περάσει μεγάλες περιόδους, που μπορούν να διαρκέσουν ακόμα και χρόνια, με σημαντικά σφάλματα στις τιμές.
Το έξυπνο χρήμα πολλές φορές έχει αποτύχει σε κερδοσκοπικές κινήσεις, καθώς δεν γνωρίζει την βασικότερη παράμετρο. Την χρονική στιγμή που θα διορθώσουν οι τιμές.
Μέχρι μάλιστα να έρθει το πλήρωμα του χρόνου που η αγορά θα αναγνωρίσει ότι η τιμή είναι εσφαλμένη, τα δεδομένα είναι πολύ πιθανό να έχουν αλλάξει.
Άρα η «σωστή» τιμή δεν θα είναι η ίδια πλέον.
Η καθυστέρηση αυτή εξηγείται από την θεωρία της πληροφορίας, που επισημαίνει ότι υπάρχουν τουλάχιστον 5 σημεία σε κάθε επικοινωνία :
Πομπός -> κωδικοποιητής -> μήνυμα -> αποκωδικοποιητής -> παραλήπτης.
Σημαντικό σημείο είναι πως ο αποκωδικοποιητής είναι πάντα μπροστά από τον παραλήπτη. Ο προσωπικός μας αποκωδικοποιητής είναι ο συνδυασμός της προδιάθεσης, του χαρακτήρα και των γνώσεων μας. Είναι το φίλτρο που προσαρμόζει τις εισερχόμενες πληροφορίες στο υφιστάμενο γνωστικό πεδίο.
Έτσι λοιπόν, το βασικό σημείο που καθιστά δύσκολη την πρόβλεψη, αλλά και την χειραγώγηση, είναι πως εκείνο που καταγράφεται στις διακυμάνσεις των χρηματιστηρίων δεν είναι αυτά καθαυτά τα γεγονότα, αλλά οι ανθρώπινες αντιδράσεις σε αυτά.
Η θεωρία των επαρκών αγορών υποστηρίζει ότι όλες οι τιμές αντανακλούν επακριβώς όλες τις πληροφορίες που είναι διαθέσιμες στο κοινό.
Με άλλα λόγια, οι τιμές των χρηματοοικονομικών προϊόντων είναι πάντα σωστές, με βάση το τι είναι γνωστό, ανά πάσα στιγμή.
Αν παρεκκλίνουν οι τιμές από την πραγματική τους αξία αναλαμβάνει δράση το «έξυπνο χρήμα». Αγοράζει υποτιμημένες μετοχές, τείνοντας έτσι να ανεβάσει την τιμή τους. Αντίθετα, πουλάει τις υπερτιμημένες, ωθώντας τις έτσι σε μείωση της αξίας τους, μέχρι να φτάσουν στο αποδεκτό επίπεδο τιμών.
Επιπλέον, με την δραστηριότητα τους αυτή, γίνονται όλο και πιο πλούσιοι, άρα και πιο ισχυροί στο να επιβάλουν την επιρροή τους. Δηλαδή μπορούν να εξαλείψουν όλο και πιο εύκολα τις αποκλίσεις μεταξύ πραγματικής αξίας και εσφαλμένων τιμών.
Το μειονέκτημα στην πιο πάνω θεωρία, είναι πως στην πράξη η αγορά μπορεί να περάσει μεγάλες περιόδους, που μπορούν να διαρκέσουν ακόμα και χρόνια, με σημαντικά σφάλματα στις τιμές.
Το έξυπνο χρήμα πολλές φορές έχει αποτύχει σε κερδοσκοπικές κινήσεις, καθώς δεν γνωρίζει την βασικότερη παράμετρο. Την χρονική στιγμή που θα διορθώσουν οι τιμές.
Μέχρι μάλιστα να έρθει το πλήρωμα του χρόνου που η αγορά θα αναγνωρίσει ότι η τιμή είναι εσφαλμένη, τα δεδομένα είναι πολύ πιθανό να έχουν αλλάξει.
Άρα η «σωστή» τιμή δεν θα είναι η ίδια πλέον.
Η καθυστέρηση αυτή εξηγείται από την θεωρία της πληροφορίας, που επισημαίνει ότι υπάρχουν τουλάχιστον 5 σημεία σε κάθε επικοινωνία :
Πομπός -> κωδικοποιητής -> μήνυμα -> αποκωδικοποιητής -> παραλήπτης.
Σημαντικό σημείο είναι πως ο αποκωδικοποιητής είναι πάντα μπροστά από τον παραλήπτη. Ο προσωπικός μας αποκωδικοποιητής είναι ο συνδυασμός της προδιάθεσης, του χαρακτήρα και των γνώσεων μας. Είναι το φίλτρο που προσαρμόζει τις εισερχόμενες πληροφορίες στο υφιστάμενο γνωστικό πεδίο.
Έτσι λοιπόν, το βασικό σημείο που καθιστά δύσκολη την πρόβλεψη, αλλά και την χειραγώγηση, είναι πως εκείνο που καταγράφεται στις διακυμάνσεις των χρηματιστηρίων δεν είναι αυτά καθαυτά τα γεγονότα, αλλά οι ανθρώπινες αντιδράσεις σε αυτά.
Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ
Μια χρηματιστηριακή αγορά αποτελείται από το σύνολο των επενδυτών. Ο κάθε ένας με διαφορετικό επίπεδο γνώσεων, διαφορετικό χρονικό ορίζοντα, διαφορετικό ποσό κεφαλαίου και διαφορετικούς στόχους.
Για αυτό πολλές φορές οι αγορές εμφανίζουν τόσο ανθρώπινη συμπεριφορά. Μπερδεύονται, ξεσπάνε, στεναχωριούνται, χαίρονται. Υπάρχουν ημέρες που μοιάζουν νευριασμένες, όταν έχουμε έντονες διακυμάνσεις. Άλλες μοιάζουν να βαριούνται, όταν κυριαρχεί ένα υποτονικό κλίμα.
Μπορούμε να βρούμε μερικές πολύ ενδιαφέρουσες αναλογίες μεταξύ των ανθρώπων και των αγορών.
Τα ψυχολογικά αίτια που κινούν τις χρηματιστηριακές αγορές ισχύουν ακόμα και στους επαγγελματίες, που θεωρητικά κινούνται με βάση την ψυχρή επεξεργασία των οικονομικών δεδομένων, καθώς συχνά οι κινήσεις τους είναι αποτέλεσμα της ψυχολογικής κατάστασης που βρίσκονται.
Άλλωστε, δεν υπάρχει σαφής διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στους επαγγελματίες και στους ερασιτέχνες επενδυτές. Από την μια οι πρώτοι καθημερινά συμβουλεύουν τους δεύτερους και από την άλλη οι επαγγελματίες δεν είναι απρόσβλητοι στις επιρροές της λαϊκής επενδυτικής κουλτούρας.
Δύο βασικοί παράγοντες που επηρεάζουν την σκέψη ενός ανθρώπου, κατά συνέπεια ενός επενδυτή, είναι η άποψη της πλειοψηφίας και η άποψη της αυθεντίας.
Τα άτομα είναι έτοιμοι να πιστέψουν την άποψη της πλειοψηφίας ακόμα και αν έρχεται σε αντίθεση με την κρίση τους γεγονότα. Όχι τόσο γιατί φοβούνται να εκφράσουν μια αντίθετη άποψη, αλλά κυρίως επειδή νομίζουν πως δεν μπορούν όλοι οι άλλοι να κάνουν λάθος.
Η επιρροή της αυθεντίας λειτουργεί με παρόμοιο τρόπο. Έχουμε μάθει πως όταν οι ειδικοί λένε πως κάτι είναι σωστό, συνήθως είναι έτσι, ακόμα και αν δεν δίνει αυτή την εντύπωση.
Ένας τρίτος παράγοντας είναι η εμπειρία που έχουμε αποκτήσει βλέποντας για πολλά χρόνια τις πτώσεις της χρηματιστηριακής αγοράς να αντιστρέφονται με συνέπεια, έχει ένα ψυχολογικό αντίκτυπο στον τρόπο σκέψης μας.
Αυτό οφείλεται στην τάση των ανθρώπων να εμπιστεύονται την ασφάλεια των αιώνιων αληθειών. (π.χ. μακροχρόνια βγαίνεις πάντα κερδισμένος από μια χρηματιστηριακή επένδυση).
Ο λόγος είναι ότι τα άτομα τείνουν να εκφέρουν κρίσεις σε αβέβαιες καταστάσεις αναζητώντας οικεία σχήματα, υποθέτοντας ότι τα μελλοντικά θα μοιάζουν στα παλαιότερα.
Δηλαδή γίνεται αμέσως φανερό ότι δεν υπολογίζουν αρκετά τους λόγους ύπαρξης του σχήματος ή τις πιθανότητες επανάληψης του.
Σύμφωνα με μια θεμελιώδη ψυχολογική αρχή, την αρχή του συντηρητισμού, οι άνθρωποι αργούν να αλλάξουν τις απόψεις τους. Για αυτό τον λόγο χρειάζεται λίγος καιρός, προτού οι επενδυτές αρχίσουν να συμπεραίνουν ότι μια τάση θα συνεχιστεί ή θα αναστραφεί.
Ένα χαρακτηριστικό της ανθρώπινης κοινωνίας, είναι ότι τα άτομα που επικοινωνούν τακτικά μεταξύ τους παρουσιάζουν πολλά κοινά στοιχεία στον τρόπο σκέψης τους. Σε οποιοδήποτε χώρο και χρόνο, υπάρχει ένα πνεύμα των καιρών.
Αν οι επενδυτές ήταν αληθινά ανεξάρτητοι ο ένας από τον άλλο, οποιαδήποτε μεμονωμένη σκέψη θα είχε την τάση να μετριάζεται και δεν θα είχε καμιά επίδραση στις τιμές. Αν όμως μια σκέψη είναι στην πραγματικότητα κοινή σε ένα μεγάλο αριθμό ανθρώπων, τότε αυτή η σκέψη μπορεί πράγματι να είναι η αιτία της έκρηξης ή της κατάρρευσης ενός χρηματιστηρίου.
Το αποτέλεσμα της επίδρασης της ψυχολογίας στην αγορά, είναι ότι οι τιμές κινούνται προς μια κατεύθυνση και αντιστρέφονται, δημιουργώντας αναγνωρίσιμους σχηματισμούς.
Οι σχηματισμοί αυτοί είναι επαναλαμβανόμενοι όσο αφορά την μορφή, όχι απαραίτητα στο εύρος ή την χρονική διάρκεια τους.
Το κλειδί στην ερμηνεία της κίνησης των τιμών, αλλά και της πρόβλεψη τους, είναι η ανακάλυψη του μηχανισμού ανατροφοδότησης της κίνησης, μια που σε μεγάλο βαθμό η ανθρώπινη συμπεριφορά παραμένει διαχρονικά η ίδια.
Ένα απλό παράδειγμα, που συναντούμε συνέχεια σε όλους τους λαούς, είναι οι κυκλικές διακυμάνσεις της οικονομίας.
Η ερμηνεία του φαινόμενου είναι απλή. Έχει να κάνει με την αδυναμία της πλειοψηφίας των ανθρώπων να διατηρήσουν τον ρυθμό της σκληρής δουλειάς, όταν έχουν κερδίσει την δυνατότητα μιας πιο άνετης ζωής. Η προσπάθεια χαλαρώνει, περισσότερα εισοδήματα δαπανώνται σε πολυτέλειες και λιγότερα σε παραγωγικές δραστηριότητες κ.τ.λ.
Αυτό το χαρακτηριστικό της ανθρώπινης νοοτροπίας το συναντάμε σε όλη την διάρκεια της παγκόσμιας ιστορίας. Είναι ταυτόσημο με την ανθρώπινη φύση.
Σαν συμπέρασμα μπορούμε να πούμε, ότι ο φαινομενικά τυχαίος χαρακτήρας της χρηματιστηριακής αγοράς, η τάση να προκαλεί κινήσεις, πολλές φορές απότομες, χωρίς προφανή λόγο, ίσως τελικά να μην είναι τόσο ανεξήγητος.
Και αυτό γιατί οι αγορές κινούνται από ψυχολογικούς παράγοντες περισσότερο παρά από οικονομικά δεδομένα και μεταβολές.
Μια χρηματιστηριακή αγορά αποτελείται από το σύνολο των επενδυτών. Ο κάθε ένας με διαφορετικό επίπεδο γνώσεων, διαφορετικό χρονικό ορίζοντα, διαφορετικό ποσό κεφαλαίου και διαφορετικούς στόχους.
Για αυτό πολλές φορές οι αγορές εμφανίζουν τόσο ανθρώπινη συμπεριφορά. Μπερδεύονται, ξεσπάνε, στεναχωριούνται, χαίρονται. Υπάρχουν ημέρες που μοιάζουν νευριασμένες, όταν έχουμε έντονες διακυμάνσεις. Άλλες μοιάζουν να βαριούνται, όταν κυριαρχεί ένα υποτονικό κλίμα.
Μπορούμε να βρούμε μερικές πολύ ενδιαφέρουσες αναλογίες μεταξύ των ανθρώπων και των αγορών.
Τα ψυχολογικά αίτια που κινούν τις χρηματιστηριακές αγορές ισχύουν ακόμα και στους επαγγελματίες, που θεωρητικά κινούνται με βάση την ψυχρή επεξεργασία των οικονομικών δεδομένων, καθώς συχνά οι κινήσεις τους είναι αποτέλεσμα της ψυχολογικής κατάστασης που βρίσκονται.
Άλλωστε, δεν υπάρχει σαφής διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στους επαγγελματίες και στους ερασιτέχνες επενδυτές. Από την μια οι πρώτοι καθημερινά συμβουλεύουν τους δεύτερους και από την άλλη οι επαγγελματίες δεν είναι απρόσβλητοι στις επιρροές της λαϊκής επενδυτικής κουλτούρας.
Δύο βασικοί παράγοντες που επηρεάζουν την σκέψη ενός ανθρώπου, κατά συνέπεια ενός επενδυτή, είναι η άποψη της πλειοψηφίας και η άποψη της αυθεντίας.
Τα άτομα είναι έτοιμοι να πιστέψουν την άποψη της πλειοψηφίας ακόμα και αν έρχεται σε αντίθεση με την κρίση τους γεγονότα. Όχι τόσο γιατί φοβούνται να εκφράσουν μια αντίθετη άποψη, αλλά κυρίως επειδή νομίζουν πως δεν μπορούν όλοι οι άλλοι να κάνουν λάθος.
Η επιρροή της αυθεντίας λειτουργεί με παρόμοιο τρόπο. Έχουμε μάθει πως όταν οι ειδικοί λένε πως κάτι είναι σωστό, συνήθως είναι έτσι, ακόμα και αν δεν δίνει αυτή την εντύπωση.
Ένας τρίτος παράγοντας είναι η εμπειρία που έχουμε αποκτήσει βλέποντας για πολλά χρόνια τις πτώσεις της χρηματιστηριακής αγοράς να αντιστρέφονται με συνέπεια, έχει ένα ψυχολογικό αντίκτυπο στον τρόπο σκέψης μας.
Αυτό οφείλεται στην τάση των ανθρώπων να εμπιστεύονται την ασφάλεια των αιώνιων αληθειών. (π.χ. μακροχρόνια βγαίνεις πάντα κερδισμένος από μια χρηματιστηριακή επένδυση).
Ο λόγος είναι ότι τα άτομα τείνουν να εκφέρουν κρίσεις σε αβέβαιες καταστάσεις αναζητώντας οικεία σχήματα, υποθέτοντας ότι τα μελλοντικά θα μοιάζουν στα παλαιότερα.
Δηλαδή γίνεται αμέσως φανερό ότι δεν υπολογίζουν αρκετά τους λόγους ύπαρξης του σχήματος ή τις πιθανότητες επανάληψης του.
Σύμφωνα με μια θεμελιώδη ψυχολογική αρχή, την αρχή του συντηρητισμού, οι άνθρωποι αργούν να αλλάξουν τις απόψεις τους. Για αυτό τον λόγο χρειάζεται λίγος καιρός, προτού οι επενδυτές αρχίσουν να συμπεραίνουν ότι μια τάση θα συνεχιστεί ή θα αναστραφεί.
Ένα χαρακτηριστικό της ανθρώπινης κοινωνίας, είναι ότι τα άτομα που επικοινωνούν τακτικά μεταξύ τους παρουσιάζουν πολλά κοινά στοιχεία στον τρόπο σκέψης τους. Σε οποιοδήποτε χώρο και χρόνο, υπάρχει ένα πνεύμα των καιρών.
Αν οι επενδυτές ήταν αληθινά ανεξάρτητοι ο ένας από τον άλλο, οποιαδήποτε μεμονωμένη σκέψη θα είχε την τάση να μετριάζεται και δεν θα είχε καμιά επίδραση στις τιμές. Αν όμως μια σκέψη είναι στην πραγματικότητα κοινή σε ένα μεγάλο αριθμό ανθρώπων, τότε αυτή η σκέψη μπορεί πράγματι να είναι η αιτία της έκρηξης ή της κατάρρευσης ενός χρηματιστηρίου.
Το αποτέλεσμα της επίδρασης της ψυχολογίας στην αγορά, είναι ότι οι τιμές κινούνται προς μια κατεύθυνση και αντιστρέφονται, δημιουργώντας αναγνωρίσιμους σχηματισμούς.
Οι σχηματισμοί αυτοί είναι επαναλαμβανόμενοι όσο αφορά την μορφή, όχι απαραίτητα στο εύρος ή την χρονική διάρκεια τους.
Το κλειδί στην ερμηνεία της κίνησης των τιμών, αλλά και της πρόβλεψη τους, είναι η ανακάλυψη του μηχανισμού ανατροφοδότησης της κίνησης, μια που σε μεγάλο βαθμό η ανθρώπινη συμπεριφορά παραμένει διαχρονικά η ίδια.
Ένα απλό παράδειγμα, που συναντούμε συνέχεια σε όλους τους λαούς, είναι οι κυκλικές διακυμάνσεις της οικονομίας.
Η ερμηνεία του φαινόμενου είναι απλή. Έχει να κάνει με την αδυναμία της πλειοψηφίας των ανθρώπων να διατηρήσουν τον ρυθμό της σκληρής δουλειάς, όταν έχουν κερδίσει την δυνατότητα μιας πιο άνετης ζωής. Η προσπάθεια χαλαρώνει, περισσότερα εισοδήματα δαπανώνται σε πολυτέλειες και λιγότερα σε παραγωγικές δραστηριότητες κ.τ.λ.
Αυτό το χαρακτηριστικό της ανθρώπινης νοοτροπίας το συναντάμε σε όλη την διάρκεια της παγκόσμιας ιστορίας. Είναι ταυτόσημο με την ανθρώπινη φύση.
Σαν συμπέρασμα μπορούμε να πούμε, ότι ο φαινομενικά τυχαίος χαρακτήρας της χρηματιστηριακής αγοράς, η τάση να προκαλεί κινήσεις, πολλές φορές απότομες, χωρίς προφανή λόγο, ίσως τελικά να μην είναι τόσο ανεξήγητος.
Και αυτό γιατί οι αγορές κινούνται από ψυχολογικούς παράγοντες περισσότερο παρά από οικονομικά δεδομένα και μεταβολές.
Η ΑΥΤΟΠΕΠΟΙΘΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΕΝΔΥΤΩΝ
Η υπερβολική αυτοπεποίθηση, όπου και αν οφείλεται, αποτελεί έναν από τους βασικούς παράγοντες που ωθούν τα άτομα στο χρηματιστήριο.
Οι άνθρωποι νομίζουν ότι γνωρίζουν περισσότερα από όσα γνωρίζουν στην πραγματικότητα.
Η αιτία της υπερβολικής αυτοπεποίθησης έχει να κάνει με την εκ των υστέρων προκατάληψη. Την τάση να νομίζουμε πως θα γνωρίζαμε από πριν ότι θα συμβούν τα τρέχοντα γεγονότα, αν δίναμε προσοχή σε κάποιο συγκεκριμένο στοιχείο ή γεγονός που τελικά αποδείχτηκε καθοριστικό.
Η εκ των υστέρων προκατάληψη ενθαρρύνει μια θεώρηση των πραγμάτων ως πιο προβλέψιμη από όσο πραγματικά είναι.
Ο μέσος επενδυτής πέρα από μια πληροφορία, δεν έχει καμία βάσιμη αιτία να αγοράσει μια μετοχή. Για αυτό εύκολα αλλάζει γνώμη, με αποτέλεσμα να χαρακτηρίζεται από νευρικότητα η επενδυτική του συμπεριφορά.
Από την άλλη είναι αρκετά πεισματάρης ώστε να πιστεύει ότι πρέπει τουλάχιστον να αξίζει όσα πλήρωσε. Το ποσό που δαπάνησε για την μετοχή εδραιώνεται αυτόματα στο μυαλό του ως κάτι που αντιπροσωπεύει την πραγματική αξία της. Αν η μετοχή αρχίσει να αποκλίνει από αυτήν την τιμή, θα αργήσει να πιστέψει πως οι προοπτικές επανόδου της είναι αμφίβολες.
Αν κάποιος έχει άγνοια μερικών γεγονότων, δουλεύει σε μια λογική αστήριχτη ή κουτσή και μπορεί να δώσει μάχη για αυτό που πιστεύει σαν σωστό, χωρίς να ξέρει πως στηρίζεται σε ελλιπείς ή λανθασμένες βάσεις.
Άλλη μια θεωρία υποστηρίζει πως οι άνθρωποι αποτιμώντας την ορθότητα των συμπερασμάτων τους, τείνουν να αποτιμούν τη πιθανότητα να έχουν δίκιο μόνο για το τελευταίο σκέλος του συλλογισμού τους, ξεχνώντας πόσα από τα προηγούμενα στοιχεία της σκέψης τους μπορούσαν να είναι λανθασμένα.
Εντυπωσιακό είναι επίσης, πως παίρνουν σοβαρές αποφάσεις βασιζόμενοι σε ένα τρόπο σκέψης, που αν τους πιέσεις παραδέχονται πως είναι λάθος. Έχει αποδειχτεί ότι πολλοί στοιχηματίζουν περισσότερα σε ένα νόμισμα που δεν έχει παιχτεί ακόμα κορώνα – γράμματα, παρά σε ένα νόμισμα που έχει ήδη παιχτεί αλλά το αποτέλεσμα του είναι κρυφό.
Υποσυνείδητα νομίζουν πως μπορούν να επηρεάσουν και να ενισχύσουν τις πιθανότητες που έχουν να κερδίσουν.
Η υπερβολική αυτοπεποίθηση, όπου και αν οφείλεται, αποτελεί έναν από τους βασικούς παράγοντες που ωθούν τα άτομα στο χρηματιστήριο.
Οι άνθρωποι νομίζουν ότι γνωρίζουν περισσότερα από όσα γνωρίζουν στην πραγματικότητα.
Η αιτία της υπερβολικής αυτοπεποίθησης έχει να κάνει με την εκ των υστέρων προκατάληψη. Την τάση να νομίζουμε πως θα γνωρίζαμε από πριν ότι θα συμβούν τα τρέχοντα γεγονότα, αν δίναμε προσοχή σε κάποιο συγκεκριμένο στοιχείο ή γεγονός που τελικά αποδείχτηκε καθοριστικό.
Η εκ των υστέρων προκατάληψη ενθαρρύνει μια θεώρηση των πραγμάτων ως πιο προβλέψιμη από όσο πραγματικά είναι.
Ο μέσος επενδυτής πέρα από μια πληροφορία, δεν έχει καμία βάσιμη αιτία να αγοράσει μια μετοχή. Για αυτό εύκολα αλλάζει γνώμη, με αποτέλεσμα να χαρακτηρίζεται από νευρικότητα η επενδυτική του συμπεριφορά.
Από την άλλη είναι αρκετά πεισματάρης ώστε να πιστεύει ότι πρέπει τουλάχιστον να αξίζει όσα πλήρωσε. Το ποσό που δαπάνησε για την μετοχή εδραιώνεται αυτόματα στο μυαλό του ως κάτι που αντιπροσωπεύει την πραγματική αξία της. Αν η μετοχή αρχίσει να αποκλίνει από αυτήν την τιμή, θα αργήσει να πιστέψει πως οι προοπτικές επανόδου της είναι αμφίβολες.
Αν κάποιος έχει άγνοια μερικών γεγονότων, δουλεύει σε μια λογική αστήριχτη ή κουτσή και μπορεί να δώσει μάχη για αυτό που πιστεύει σαν σωστό, χωρίς να ξέρει πως στηρίζεται σε ελλιπείς ή λανθασμένες βάσεις.
Άλλη μια θεωρία υποστηρίζει πως οι άνθρωποι αποτιμώντας την ορθότητα των συμπερασμάτων τους, τείνουν να αποτιμούν τη πιθανότητα να έχουν δίκιο μόνο για το τελευταίο σκέλος του συλλογισμού τους, ξεχνώντας πόσα από τα προηγούμενα στοιχεία της σκέψης τους μπορούσαν να είναι λανθασμένα.
Εντυπωσιακό είναι επίσης, πως παίρνουν σοβαρές αποφάσεις βασιζόμενοι σε ένα τρόπο σκέψης, που αν τους πιέσεις παραδέχονται πως είναι λάθος. Έχει αποδειχτεί ότι πολλοί στοιχηματίζουν περισσότερα σε ένα νόμισμα που δεν έχει παιχτεί ακόμα κορώνα – γράμματα, παρά σε ένα νόμισμα που έχει ήδη παιχτεί αλλά το αποτέλεσμα του είναι κρυφό.
Υποσυνείδητα νομίζουν πως μπορούν να επηρεάσουν και να ενισχύσουν τις πιθανότητες που έχουν να κερδίσουν.
ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΩΝ ΙΔΕΩΝ
Το μαθηματικό μοντέλο που εφαρμόζεται στην επικοινωνία, βασίζεται στην θεωρία για την εξάπλωση των επιδημιών.
Υποθέτουμε πως μια ασθένεια έχει ένα συγκεκριμένο ρυθμό μετάδοσης και ένα δεδομένο ρυθμό απομάκρυνσης (το ρυθμό που τα μολυσμένα άτομα παύουν να μεταδίδουν την ασθένεια λόγω ανάρρωσης ή θανάτου).
Αν ο ρυθμός απομάκρυνσης είναι μηδενικός, το ποσοστό μετάδοσης αυξάνεται αρχικά με το ρυθμό μετάδοσης και ο απόλυτος αριθμός των μολυσμένων αυξάνεται όλο και ταχύτερα.
Από ένα σημείο και πέρα όμως, ο ρυθμός αύξησης αρχίζει να μειώνεται, καθώς η δεξαμενή των υγιών ατόμων αρχίζει να αδειάζει.
Αντίθετα, αν ο ρυθμός απομάκρυνσης είναι μεγαλύτερος του μηδενός, αλλά μικρότερος από τον ρυθμό μετάδοσης, το μοντέλο θα έχει γραφική παράσταση στο σχήμα της καμπάνας.
Ο αριθμός των αρρώστων θα αρχίσει να αυξάνεται από το μηδέν, θα φτάσει στην κορυφή και κατόπιν θα ξανακαταλήξει στο μηδέν.
Ωστόσο, το μοντέλο για τις επιδημίες, είναι λιγότερο ακριβές στον προσδιορισμό των κοινωνικώς διαδικασιών. Το ποσοστό σφαλμάτων μετάδοσης είναι υψηλότερο στην μεταφορά του προφορικού λόγου. Είναι όπως το παιχνίδι του σπασμένου τηλεφώνου.
Στις ημέρες μας όμως, η σύγχρονη τεχνολογία σε μεγάλο βαθμό έχει αμβλύνει το φαινόμενο του σπασμένου τηλεφώνου. Η ευκολία επικοινωνίας μέσω τηλεφώνου, χωρίς γεωγραφικούς περιορισμούς, οι δορυφορικές εκπομπές, η εκτενής χρήση του Internet και των Υ/Η καθιστούν την μεταφορά μεγάλου όγκου πληροφοριών άμεση και σχεδόν αλάνθαστη.
Η κατεύθυνση των ανθρώπων προς μία μετοχή, αλλά και η αποχώρηση τους, ερμηνεύεται σε μεγάλο βαθμό από το παραπάνω μαθηματικό μοντέλο.
Επειδή όμως δεν μπορούμε να ορίσουμε εύκολα τις μεταβλητές στους ρυθμούς αύξησης και απομάκρυνσης, περισσότερο χρησιμεύει στην κατανόηση των αιτίων της διακύμανσης των τιμών, παρά στον ακριβή προσδιορισμό τους.
Το μαθηματικό μοντέλο που εφαρμόζεται στην επικοινωνία, βασίζεται στην θεωρία για την εξάπλωση των επιδημιών.
Υποθέτουμε πως μια ασθένεια έχει ένα συγκεκριμένο ρυθμό μετάδοσης και ένα δεδομένο ρυθμό απομάκρυνσης (το ρυθμό που τα μολυσμένα άτομα παύουν να μεταδίδουν την ασθένεια λόγω ανάρρωσης ή θανάτου).
Αν ο ρυθμός απομάκρυνσης είναι μηδενικός, το ποσοστό μετάδοσης αυξάνεται αρχικά με το ρυθμό μετάδοσης και ο απόλυτος αριθμός των μολυσμένων αυξάνεται όλο και ταχύτερα.
Από ένα σημείο και πέρα όμως, ο ρυθμός αύξησης αρχίζει να μειώνεται, καθώς η δεξαμενή των υγιών ατόμων αρχίζει να αδειάζει.
Αντίθετα, αν ο ρυθμός απομάκρυνσης είναι μεγαλύτερος του μηδενός, αλλά μικρότερος από τον ρυθμό μετάδοσης, το μοντέλο θα έχει γραφική παράσταση στο σχήμα της καμπάνας.
Ο αριθμός των αρρώστων θα αρχίσει να αυξάνεται από το μηδέν, θα φτάσει στην κορυφή και κατόπιν θα ξανακαταλήξει στο μηδέν.
Ωστόσο, το μοντέλο για τις επιδημίες, είναι λιγότερο ακριβές στον προσδιορισμό των κοινωνικώς διαδικασιών. Το ποσοστό σφαλμάτων μετάδοσης είναι υψηλότερο στην μεταφορά του προφορικού λόγου. Είναι όπως το παιχνίδι του σπασμένου τηλεφώνου.
Στις ημέρες μας όμως, η σύγχρονη τεχνολογία σε μεγάλο βαθμό έχει αμβλύνει το φαινόμενο του σπασμένου τηλεφώνου. Η ευκολία επικοινωνίας μέσω τηλεφώνου, χωρίς γεωγραφικούς περιορισμούς, οι δορυφορικές εκπομπές, η εκτενής χρήση του Internet και των Υ/Η καθιστούν την μεταφορά μεγάλου όγκου πληροφοριών άμεση και σχεδόν αλάνθαστη.
Η κατεύθυνση των ανθρώπων προς μία μετοχή, αλλά και η αποχώρηση τους, ερμηνεύεται σε μεγάλο βαθμό από το παραπάνω μαθηματικό μοντέλο.
Επειδή όμως δεν μπορούμε να ορίσουμε εύκολα τις μεταβλητές στους ρυθμούς αύξησης και απομάκρυνσης, περισσότερο χρησιμεύει στην κατανόηση των αιτίων της διακύμανσης των τιμών, παρά στον ακριβή προσδιορισμό τους.
Η ΧΕΙΡΑΓΩΓΗΣΗΣ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ
Υπάρχουν δύο ειδών κοινοπραξίες, που επεμβαίνουν αλλοιώνοντας την ελεύθερη έκφραση της προσφοράς και της ζήτησης σε ένα χρηματιστήριο.
Καταρχήν οι σταθεροποιητικές, που σκοπός τους είναι η διατήρηση της σταθερότητας μιας μετοχής και όχι η επίτευξη κερδών.
Πολλοί επενδυτές αποφεύγουν μια μετοχή που υπόκειται σε ξαφνικές και βίαιες διακυμάνσεις, χωρίς προφανή αιτία. Η κοινοπραξία αυτή διασφαλίζει την ομαλή διακύμανση, αλλά και την απαραίτητη ρευστότητα, επιτρέποντας στον συναλλασσόμενο να διενεργήσει την πράξη που επιθυμεί χωρίς δυσκολίες.
Το δεύτερο είδος κοινοπραξιών οργανώνεται με πρόθεση την αποκόμιση κέρδους. Μια αδικαιολόγητα χαμηλή τιμή ευνοεί την δημιουργία ενός τέτοιου επενδυτικού σχήματος.
Το να είναι μέλος κάποιος μιας κερδοσκοπικής ομάδας αυτού του είδους, του δίνει ένα πλεονέκτημα έναντι των υπολοίπων που δεν συμμετέχουν.
Όμως ακόμα και αν κατέχει μία αξιόπιστη πληροφορία, π.χ. ότι κάποια μετοχή συγκεντρώνεται, δεν έχει καμία εξασφάλιση πως θα κάνει καλά να την αγοράσει. Πρέπει ταυτόχρονα να επιτρέψουν και οι υπόλοιποι συντελεστές της αγοράς να γίνει πραγματικότητα.
Βασική αρχή για το χρηματιστήριο, όπως άλλωστε και για κάθε τι στο σύμπαν, είναι πως ακολουθεί το δρόμο της ελάχιστης αντίστασης. Ο δρόμος αυτός καθορίζεται από μια υποδομή, που συνήθως δεν είναι ορατή.
Η αγορά, δεν ξέρει και δεν την νοιάζει ποιος είναι ο σκοπός του κερδοσκόπου. Κανείς δεν έχει την δύναμη να πάει κόντρα στις διαθέσεις της αγοράς για πολύ καιρό.
Τα παραπάνω, όπως είναι φυσικό, ισχύουν ικανοποιητικά μόνο στις αγορές που είναι ισχυρό το απρόσωπο στοιχείο του σχηματισμού των τιμών. Εκεί που υπάρχει πλήθος επενδυτών και συναλλαγών, οι τιμές αποσχίζονται από δυνατότητες ατομικών παρεμβάσεων και η συμπεριφορά τους παίρνει τον χαρακτήρα στατιστικού φαινόμενου.
Τα στατιστικά φαινόμενα αυτά αποτυπώνονται, επειδή ακόμα και οι μεγάλοι παίχτες μπορούν να επηρεάσουν μόνο την πορεία των τιμών, όχι να την διαμορφώσουν.
Υπάρχουν δύο ειδών κοινοπραξίες, που επεμβαίνουν αλλοιώνοντας την ελεύθερη έκφραση της προσφοράς και της ζήτησης σε ένα χρηματιστήριο.
Καταρχήν οι σταθεροποιητικές, που σκοπός τους είναι η διατήρηση της σταθερότητας μιας μετοχής και όχι η επίτευξη κερδών.
Πολλοί επενδυτές αποφεύγουν μια μετοχή που υπόκειται σε ξαφνικές και βίαιες διακυμάνσεις, χωρίς προφανή αιτία. Η κοινοπραξία αυτή διασφαλίζει την ομαλή διακύμανση, αλλά και την απαραίτητη ρευστότητα, επιτρέποντας στον συναλλασσόμενο να διενεργήσει την πράξη που επιθυμεί χωρίς δυσκολίες.
Το δεύτερο είδος κοινοπραξιών οργανώνεται με πρόθεση την αποκόμιση κέρδους. Μια αδικαιολόγητα χαμηλή τιμή ευνοεί την δημιουργία ενός τέτοιου επενδυτικού σχήματος.
Το να είναι μέλος κάποιος μιας κερδοσκοπικής ομάδας αυτού του είδους, του δίνει ένα πλεονέκτημα έναντι των υπολοίπων που δεν συμμετέχουν.
Όμως ακόμα και αν κατέχει μία αξιόπιστη πληροφορία, π.χ. ότι κάποια μετοχή συγκεντρώνεται, δεν έχει καμία εξασφάλιση πως θα κάνει καλά να την αγοράσει. Πρέπει ταυτόχρονα να επιτρέψουν και οι υπόλοιποι συντελεστές της αγοράς να γίνει πραγματικότητα.
Βασική αρχή για το χρηματιστήριο, όπως άλλωστε και για κάθε τι στο σύμπαν, είναι πως ακολουθεί το δρόμο της ελάχιστης αντίστασης. Ο δρόμος αυτός καθορίζεται από μια υποδομή, που συνήθως δεν είναι ορατή.
Η αγορά, δεν ξέρει και δεν την νοιάζει ποιος είναι ο σκοπός του κερδοσκόπου. Κανείς δεν έχει την δύναμη να πάει κόντρα στις διαθέσεις της αγοράς για πολύ καιρό.
Τα παραπάνω, όπως είναι φυσικό, ισχύουν ικανοποιητικά μόνο στις αγορές που είναι ισχυρό το απρόσωπο στοιχείο του σχηματισμού των τιμών. Εκεί που υπάρχει πλήθος επενδυτών και συναλλαγών, οι τιμές αποσχίζονται από δυνατότητες ατομικών παρεμβάσεων και η συμπεριφορά τους παίρνει τον χαρακτήρα στατιστικού φαινόμενου.
Τα στατιστικά φαινόμενα αυτά αποτυπώνονται, επειδή ακόμα και οι μεγάλοι παίχτες μπορούν να επηρεάσουν μόνο την πορεία των τιμών, όχι να την διαμορφώσουν.
Εγγραφή σε:
Σχόλια (Atom)
